Jednym z najistotniejszych elementów życia społecznego i politycznego jest zestaw myśli ludzkiej, które ujmowane są w różnego rodzaju doktryny, ideologie i programy polityczne. Są one wyrazem interesów poszczególnych grup społecznych, reprezentują ich dążenia, a także określają formy, w jakich podejmowane będą działania mające na celu realizację tych zamierzeń. Jak je odróżnić?
Pojęciem ideologii określa się całokształt poglądów określonej grupy społecznej na zastaną przez nią rzeczywistość społeczną, czyli całokształt stosunków społecznych, strukturę państwa i ogólne prawo. Jest to określenie na pewien system wartości uznawany przez daną grupę, interpretacja i ocena danej rzeczywistości politycznej oraz propozycja metod, jakie powinno się zastosować w celu uzyskania pożądanego z perspektywy tej grupy stanu rzeczy. W skrócie: ideologia wyznacza wartości ważne dla danej grupy ludzi.
Doktryna z kolei jest zdecydowanie bardziej skonkretyzowana. Ideologia daje tylko ogólny pogląd, podczas gdy systemy doktrynalne postrzegać należy jako przedstawienie postulatów, które wiążą się z wyznawaniem jakiejś ideologii. Jest ona odpowiedzią na konkretne realia, odnosi się do poszczególnej sytuacji odbywającej się w określonym miejscu i czasie oraz przedstawia wskazówki odnośnie działania, jakie powinno być podjęte. Głównym celem twórców doktryn zazwyczaj staje się osiągnięcie lub uzyskanie bezpośredniego udziału we władzy. Doktryny podejmują problematykę ściśle związaną z problemami państwa i prawa, ujmując je przez pryzmat wyznawanej w ramach doktryny głównej idei.
Tym, co łączy te dwa elementy światopoglądu i systemu, jest program polityczny. W tym miejscu spotykają się ideologia i doktryna. Program jest zbiorem działań, które dane ugrupowanie zamierza przedsięwziąć, by zrealizować postulaty doktryny na łamach danej rzeczywistości politycznej. Uściślając, program polityczny jest uszczegółowieniem doktryny opartej na pewnej ideologii.
Te trzy elementy w ogromnym stopniu kształtują działania podejmowane w życiu publicznym. Trudno jest zdecydować się, jakie ma się cele, jeśli przed wyborem nie uwzględnia się jakiegoś systemu wartości. Dlatego tak ważne jest, by przed wyborami sprawdzać, jakie doktryny są ugruntowaniem ideowym danej partii. Często nie mamy bowiem czasu na czytanie programu, a informacja o tym, jaką doktrynę reprezentuje dane ugrupowanie, daje ogólny ogląd ich potencjalnych działań i pozwala podjąć bardziej odpowiedzialny wybór.